VẠN
AN THẠNH
Từ thế kỷ XVI-XVII người Việt đã di cư đến
đảo
Vạn An Thạnh xây dựng theo lối kiến trúc dân gian của
người Việt như dạng đình làng trong đất liền các kiến trúc chính gồm chính
điện, nhà Tiền hiền, Võ ca. Bên trong vạn còn có chỗ chứa xương cốt cá voi gọi
là Tẩm.
Vạn An Thạnh được kiến tạo hoàn chỉnh năm Tân Sửu 1781
tại bờ biển làng Triều Dương, xã Tam Thanh huyện đảo Phú Quý, cách thành phố Phan Thiết 120
hải lý về hướng Đông.
Vạn An Thạnh đã được Bộ Van Hoá Thông tin công nhận xếp
hạng di tích lịch sử văn hoá tại quyết định số 51-QĐ/BT ngày 12 tháng 1 nắm
1996.
Theo tài liệu lưu trữ tại vạn năm Tân Sửu 1841
một con cá voi khổng lồ dạt vào biển trước vạn An Thạnh. Ngư dân trên Đảo đã tổ
chức mai táng “ông” với nghi thức long trọng và tôn nghiêm. Đây là “ông” lớn
nhất và cũng là vị đầu tiên được mai táng ở vạn nên được ngư dân gọi là “vị cố”
và lấy ngày 15 tháng 10 âm lịch hàng năm (ngày ông lụy) làm ngày giỗ chính thức
của vạn An thạnh và cũng là ngày Tế Thu. Năm 1960 có một “cá ông” lớn trôi vào,
chiều dài trên 25m, mai táng xong 3 năm sau đó ngư dân được mùa liên tiếp.
Gắn với việc mai táng thờ cúng cá Voi là một lễ
hội của ngư dân. Trong nếp sống, phong tục và sinh hoạt của ngư dân ở đây, lễ
cúng cá voi rất được chú trọng và là lễ to nhất so với các lễ khác như ngày hội
làng thời trước. Mở đầu lễ hội, nhân dân chuẩn bị ghe thuyền, cờ, quạt, trống
chiêng ra khơi nghinh đón cá ông. Đội chèo Bả Trạo trong trang phục chỉnh tề
biểu diễn những tiết mục dân gian chào mừng.
Vạn An Thạnh đến nay còn lưu giữ gần 70 bộ xương cốt
các loài cá voi. Có thể coi đây là một bảo tàng Hải dương học với những bộ sưu
tập phong phú về cá Voi. Nhờ có vạn An Thạnh, nơi thờ cúng thần Nam Hải nên ngư dân rất an tâm khi ra
khơi đánh bắt hải sản vì đã có “Ông Nam Hải” phù trợ tránh mọi nguy hiểm trên
biển.
Đối với triều
Nguyễn tất cả những lăng vạn thờ cá ông đều được tôn trọng, vì theo sự tin sùng
của nhân dân, cá ông đã nhiều lần giúp Nguyễn Ánh thoát nạn trên biển. Vạn An Thạnh được các vua Triều
Nguyễn ban tặng 10 sắc phong. Nội dung các sắc thần chủ yếu ban tặng “Nam Hải cự tộc Ngọc Lân” và những
“tướng lĩnh” giúp Nguyễn Ánh thoát nạn trên đảo khi bị quân Tây Sơn đánh
đuổi. Vạn An Thạnh tồn
tại trên 200 năm từ ngày thành lập, gắn liền với lịch sử hình thành Đảo Phú Quý như một chứng nhân bao đời
của lịch sử vùng đảo, ở đó chứa đựng nhiều giá trị vật chất, tinh thần và cả về
tín ngưỡng nghề nghiệp của ngư dân đảo Phú Quý.
Hòn Tranh
Với bãi cát rộng và trải dài nhất so với các bãi
tắm khác trên Đảo, những dải cát trắng mịn và là một bờ Vịnh theo đúng nghĩa,
lại có hướng nhìn đẹp ra Hòn Tranh,
nên nơi đây luôn là sự lựa chọn cho những dịp tụ tập vui chơi, không hẳn là đi
tắm. Nhất là khi chiều về, vào những dịp lễ tết hay những ngày rằm trăng sáng
luôn thu hút đông mọi người..., không chỉ có thế mà nơi đây trở bãi tắm lý
tưởng của Phú Quý.
Vịnh Triều Dương
Vịnh Triều Dương thuộc thôn Triều Dương (hay còn gọi là làng Triều),
xã Tam Thanh. Cách Cảng Phú Quý khoảng
300m về phía Tây, cùng tuyến liên thông qua Bãi Nhỏ - Gành Hang, là nơi có khoảng cách gần nhất với Hòn Tranh.
Nỗi nhớ người lính Đảo xa nhà
Em đến thăm anh nơi Hải Đảo xa xôi
Em đến anh nơi biển trời mênh mông
Nghe sóng hát , biển xanh thôi thét gào
Nghe sóng hát bãi san hô rì rào
Nghe sóng hát lòng anh vơi đi nỗi nhớ,
Màu hoa tím thay lời anh muốn nói..."
Lời em hát mang tình yêu thiết tha
Anh tặng em hoa Muốn Biển giữa trùng khơi
đền thờ Thầy Nại
Có hai truyền thuyết về thầy Nại được
người dân Phú Quý lưu truyền. Truyền thuyết thứ nhất kể lại rằng: Thầy
Nại vốn là nhà địa lý thiên văn tài ba người Hoa, thầy thường theo các thuyền
buôn của người Tàu vượt đại dương đến nhiều nước trên thế giới để hành nghề.
Qua nhiều chuyến hải trình, có lần thầy và các thủy thủ ghé vào đảo Phú Quý để
nghỉ ngơi, từ đó ông mới phát hiện địa hình, địa thế đảo Phú Quý là một vùng địa linh so với
các hòn đảo khác. Sau khi rời đảo, ông đã thổ lộ với các thủy thủ đoàn và gia
đình ước nguyện của mình là sau khi qua đời hãy đưa tro cốt của ông đến
đảo Phú Quýý an táng.